برنامه درسي به فرايند آموزش نظم مي­ بخشد و روند كار را معين مي­ سازد. تحصیل مهم ­ترین بخش زندگی هر فرد در جامعه را تشکیل می دهد. هر فرد برای اینکه بتواند از نظر تحصیلات در جامعه به اهداف خود برسد، هجده سال از عمر خود را صرف تحصیل در مدارس و دانشگاه ها می کند. این زمان، زمان کمی نیست پس باید حتما برای انجام این فعالیت مهم برنامه ریزی تحصیلی دقیقی داشته باشیم. هیچ امری بدون برنامه ریزی کامل نخواهد بود، به ویژه مسائل تحصیلی و مطالعه که مدت زمان نیز در آن اهمیت زیادی دارد. پس بهتر است که برنامه ریزی درسی مناسبی داشته باشیم.

به طور کلی برنامه ­ریزی درسی

• • ذهنتان را سامان‌دهی و فکرهایتان را مرتب می‌کند. به‌علاوه تمرکزتان را بالا می‌برد.

• • به بهترین شکل ممکن از وقت و انرژی‌تان استفاده کنید.

• • موانع و اشتباهات را پیش‌بینی می­ کند و می­ توانید قبل از وقوع برطرفشان کنید.

• • سبب آشنایی با نقاط ضعف و قوتتان می‌شود و می‌توانید ضعف‌هایتان را برطرف و نقاط قوتتان را تقویت کنید.

• • مسیر مشخصی را پیش رویتان قرار می‌دهد و باعث می‌شود از سردرگمی نجات پیدا کنید.

• • با مشخص شدن اهداف و مسیرتان، از فشارهای روانی و اضطرابتان کم می‌شود.

• • اراده‌تان قوی و قدرت تصمیم‌گیری‌تان بالا می‌رود.

• • باعث استفاده از مدیریت زمان برای شما می ­شود.

• • اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت به‌روشنی جلوی چشمتان قرار می‌گیرید و می‌توانید در بازه‌های زمانی مختلف میزان پیشرفتتان را مشاهده کنید.

ویژگی های برنامه ریزی درسی

• • یک برنامه ریزی درسی خوب، ساده و قابل اجرا است.

• • کاملاً اختصاصی و متناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌های فردی‌تان است.

• • منعطف بودن یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برنامه ریزی درسی خوب است.

• • معقول و منطقی است و بیشتر از توان فرد نیست.

• • میزان پیشرفت‌ها و عقب‌ماندگی‌ها را می‌توان به‌راحتی در آن ارزیابی کرد.

اصول یک برنامه ریزی درسی خوب

هر برنامه ­ای که به سمت یک هدف نوشته­ می­ شود، دارای اصول و قواعد خاص خود می­ باشد. در اینجا اصول و قواعد یک برنامه ­ریزی درسی عالی آورده شده است.

• • برنامه ریزی واقع بینانه

برنامه ریزی باید متناسب با ظرفیت و توان شخص باشد. پس رویاپردازی برای نوشتن یک برنامه بی نقص اشتباست.

• • تعیین اهداف بلند مدت و کوتاه‌مدت

همه افراد در مسیر موفقیت خودشان دارای یک سری اهداف کوتاه ­مدت و بلند مدت می‌باشند. حال برای داشتن یک برنامه‌ریزی دقیق و مناسب هم باید اهداف کوتاه مدت و بلند مدت در برنامه گنجانده شود.

• • تعیین واحد مطالعاتی

مطالعه به صورت پی در پی و پشت سر هم نتیجه مطلوبی را نخواهد داشت. از این رو روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که بازه ۷۵ الی ۹۰ دقیقه، بازه مناسب برای مطالعه می‌باشد که در بین این واحد مطالعاتی هم استراحت ۱۵ دقیقه‌ای باعث افزایش راندمان خواهد شد.

• • تعیین واحدهای جبرانی

 گاهی اوقات ممکن است برایتان کاری پیش بیاید و نتوانید طبق برنامه‌تان پیش بروید. به همین دلیل در نظر گرفتن چند جای خالی در برنامه‌تان به‌عنوان واحد مطالعاتی جبرانی از مختل شدن برنامه‌تان جلوگیری می‌کند.

• • خواب، ورزش و تفریح به میزان کافی

برای رسیدن به موفقیت نیاز به رعایت تمام جوانب زندگی می­باشد. از این رو در حین نوشتن برنامه‌ریزی درسی، نیاز هست که این موارد از جمله خواب کافی، ورزش، استراحت و تفریح مد نظر قرار گیرد.

• • توجه به تنوع مطالعاتی

 برای داشتن یک برنامه ریزی درسی اصولی بهتر است روزانه درس‌های مختلفی را مطالعه کنید، این تنوع هم در به‌خاطرسپاری مطالب به شما کمک می‌کند و هم باعث می‌شود کمتر خسته شوید. شما در روزهای تعطیل می‌توانید ۴ تا ۶ درس مختلف را در برنامه‌تان بگنجانید.

• • ایجاد تعادل مطالعاتی

دو عاملی که باعث ایجاد تعادل در بین برنامه درسی می‌شود، بحث ضریب یا اهمیت آن درس و توانایی‌های فردی می­باشد.  با توجه به این موارد، برنامه هر شخص با شخص دیگر متفاوت خواهد بود.

• • ترتیب مطالعاتی

• بهتر است مطالعه را با درسی شروع کنید که آسان‌تر است یا علاقه‌ی بیشتری به آن دارید و درس‌های دشوار را برای ساعات میانی مطالعه قرار دهید. همچنین بهتر است، مطالعه‌تان به صورت دو درس اختصاصی و سپس یک درس عمومی باشد.
• 

نکات مهم در حین مطالعه

جهت بهبود عملکرد مطالعه و افزایش راندمان درسی، نکاتی مهم در ادامه اورده شده است که با انجام و رعایت آن­ها به اهدافی که مدنظرتان هست خواهید رسید.

• • خلاصه نویسی کردن مطالب در برنامه ریزی

خلاصه نویسی به مختصر نویسی و نت برداری گفته می ­شود که پس از مطالعه کامل یک متن انجام می شود. یک متن خلاصه نویسی شده می بایست کلیه نکات کلیدی متن اصلی را بدون هیچ گونه تحریف دارا باشد. انجام خلاصه نویسی حجم بالای مطالب کاهش یافته و خواندن آن به راحتی امکان پذیر می شود. خلاصه نویسی باید با دقت انجام شده و صرفا نکات مهم مطلب بیان شود.

• • با حاشیه نویسی نکات ضروری را به خاطر بسپارید.

برای انجام حاشیه نویسی، مطالب مهم متن را در حاشیه همان صفحه متن یادداشت می­کنیم. در انجام این کار سعی کنیم که در کوتاه ترین جمله بندی ها و کلمات، بیشترین منظور و مفهوم را برسانیم. البته استفاده از نمودار درختی در این گونه موارد، مخصوصا زمانی که مطالب به هم پیوسته و ارتباط دارند، کاری بسیار ارزشمند هستند.

• • مکان مطالعه را تغییر ندهید.

مغز انسان طوری ساختار یافته که شرطی سازی و تکرار روی آن اثر می‌گذارند و ما می‌توانیم از این ویژگی برای رسیدن به منافع خومان استفاده کنیم. بنابراین همیشه در یک محل ثابت مطالعه کنید که تمام ویژگی های مکان مطالعه مناسب را هم داشته باشد. هر بار که مکان مطالعه خود را تغییر می‌دهد مغز و ذهن باید زمان اضافی برای تمرکز کردن و عادت به محیط داشته باشد. اما وقتی در مکان تکراری که تجربه مطالعه و تمرکز دارید شروع به درس خواندن می‌کنید، ذهن با دیدن فضای اختصاصی مطالعه، از ابتدا برای یادگیری آمادگی دارد.

• • سبک مطالعه مناسب خود را پیدا کنید.

هر کدام از ما توانایی‌های ذهنی متفاوتی داریم، برای همین هم بهتر است شیوه‌ی مطالعه‌مان را هم با این توانایی‌ها تطبیق دهیم. پس بهتر است هر شخص، روش مطالعه متناسب با ظرفیت و توان خود را داشته باشد.

• • برای خودتان جدول زمانبندی طراحی کنید.

یک برنامه یا یک جدول برنامه ریزی به عنوان یک ابزار اساسی است که شامل لیستی از زمان هایی است که قرار است وظایف، رویدادها یا اقدامات برای پیشبرد اهداف انجام شود. برنامه ها می توانند شامل دوره های کوتاه مدت، مانند یک جدول برنامه ریزی هفتگی زندگی، و یا برنامه ریزی بلند مدت چند ماهه یا چند ساله باشند.

• • ارزیابی کردن برنامه ریزی درسی

با مرور و بررسی عملکردتان کیفیت برنامه‌ریزی‌تان مشخص می‌شود. زیرا با این کار متوجه می‌شوید که آیا برنامه‌ها ثمربخش بوده یا بهتر است تغییراتی در آن ایجاد کنید.

• برای هر درس به اندازه لازم وقت بگذارید.

بهتر است همیشه به واحدهای مطالعاتی‌تان پایبند باشید و با سرعت معقول و در زمان مشخصی مطالعه یک درس را به پایان برسانید. کمال‌گرا بودن را کنار بگذارید و برای دروسی که ضریب اهمیت پایینی دارند، بیش از حد وقت نگذارید.